Het tekort aan chips neemt toe. Eerst kregen nog de zuinige inkopers van de auto-industrie de schuld. Nu dreigen de tekorten de hele IT-sector te raken, zelfs op het gebied van smartphones. Ook is er in Taiwan sprake van een nieuwe coronagolf. Eigenlijk is dat de eerste golf.
Sinds 10 mei stijgt voor het eerst het aantal besmettingen in het land. Er is sprake van lichte paniek en ineens wil iedereen in Taiwan toch een vaccin. Het is alarmfase 3, reizigers worden niet meer binnengelaten, scholen zijn gesloten en er is een bezoekersregeling. In alarmfase 4 gaat alles op slot. En dat tegen de achtergrond dat meer dan de helft van alle chips in de wereld uit Taiwan komen. Het land had eerder al een tekort aan schoon water. Bij de productie van chips is veel schoon water nodig.
Innovatie verbluffend
Een aaneenschakeling van incidentele factoren lijkt het tekort aan chips te veroorzaken. Het zijn echter structurele factoren die ervoor gezorgd hebben dat de markt niet zo snel kan reageren op de toegenomen vraag. Om de nieuwste chips te kunnen produceren is veel geld nodig, heel veel geld. Neem alleen de machines van ASML al, die kosten nu al 100 miljoen euro en de nieuwste machines gaan straks richting de 500 miljoen euro. Er zijn maar weinig bedrijven die zich dergelijke investeringen kunnen veroorloven, maar het resultaat is dan ook verbluffend. Op een 300mm wafer gaan met de 5 nanometertechnologie maar liefst 7 biljoen transistors. Dat zorgt ervoor dat die chips sneller werken en minder energie verbruiken.
TSMC, de grootste producent van chips in de wereld, zal naar verwachting 28 miljard dollar investeren in nieuwe capaciteit. Ook Samsung wil een vergelijkbaar bedrag investeren en Intel wil in de Verenigde Staten een fabriek bouwen van 20 miljard dollar die ook voor andere partijen chips gaat produceren. Al deze fabrieken focussen op de nieuwste technologie, die relatief dure chips maken. Daar is voor de producenten de meeste winst te behalen. Dergelijke hoge bedragen in combinatie met een oligopolie (wat de foundries feitelijk zijn) zorgen wel voor een hoge mate van kapitaalsdiscipline.
Productie: 1 biljoen chips
De foundries zien het liefst fabrieken die op maximale capaciteit draaien. Dan stroomt het geld binnen, op het moment dat een deel van de capaciteit stilligt, lopen de verliezen snel op. Toch is op het totale volume aan chips het topsegment niet zo groot. Er werden vorig jaar 1 miljard smartphones verkocht, maar meer dan 1 biljoen chips geproduceerd. Er zitten echt niet 1000 verschillende chips in een smartphone. Een groot deel van de chips worden gebruikt in verschillende sensoren of andere basale rekenfuncties. Ze zitten in speelgoed, keukenapparatuur, auto’s en goedkopere elektronica.
Ook worden er bijvoorbeeld chips gebruikt die de temperatuur meten om cement uit te laten harden. Zo kan een klein onderdeel grote gevolgen voor weer een heel andere industrie. Er wordt wel volop geïnvesteerd in het topsegment, maar dat lost de tekorten in de bredere markt niet op. De oude apparatuur waarop deze fabrieken draaien wordt vaak niet meer geleverd en het loont (nog) niet om bestaande fabrieken om te zetten naar de nieuwste machines. De investeringsrisico’s zijn simpelweg te groot.
Tekort nu, overcapaciteit straks
De nieuwe capaciteit om de dure chips te produceren zal vanaf volgend jaar beschikbaar komen, maar daar is de auto-industrie niet mee geholpen. Vorig jaar krompen de autoverkopen met 16 procent en door het tekort aan chips dreigt dit jaar weer een krimp. Het raakt nu ook de grote elektronicaproducenten. Apple ziet vertragingen bij de lancering van de nieuwste iPads en iMacs. Samsung heeft zelfs de lancering van haar nieuwste smartphone uitgesteld tot 2022 vanwege het tekort aan chips. De foundries in Taiwan en Zuid-Korea draaien op volle kracht, maar de goedkope chips moeten vooral van het vasteland van China moeten komen.
China is groot op het gebied van goedkopere chips en wil graag uitbreiden. Alleen heeft de Verenigde Staten de grootste Chinese producent SMIC op de zwarte lijst gezet. Dat betekent dat SMIC ook moeite zal hebben om capaciteit bij te zetten. Amerikaanse autoproducenten leggen dus de productie stil vanwege een tekort aan Chinese chips, deels veroorzaakt door de Amerikaanse boycot. Door dit beleid willen nu de Verenigde Staten, China en zelfs Europa zelfvoorzienend worden op het gebied van chips. Dat is uiteraard goed nieuws voor de leveranciers van apparatuur, maar gelet op de doorlooptijd, lost dit het probleem op korte termijn niet op. De kans op overcapaciteit over een jaar of twee neemt daardoor toe. In de tussentijd stijgen de prijzen van chips.
Han Dieperink is zelfstandig belegger, consultant en kennisexpert van Fondsnieuws. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co. Hij geeft zijn analyse en commentaar op economie en markten. Zijn bijdragen verschijnen op dinsdag en donderdag.