Hoewel de markten tot dusver kalm lijken te reageren, groeit onder professionele beleggers het besef dat de Amerikaanse luchtaanvallen op Iraanse nucleaire installaties een geopolitieke fase vol risico’s inluiden. Angst voor escalatie rond de strategische Straat van Hormuz werpt zijn schaduw vooruit op de oliemarkt. Tegelijk herleeft het inflatiedebat en worden centrale banken wereldwijd gedwongen tot een afwachtende houding.
Dit blijkt uit commentaren van analisten bij onder meer Allianz, ING, AXA, ABN Amro en Aureus, die wijzen op het uitblijven van een klassieke vlucht naar veilige havens en een opvallend beheerste marktreactie.
De gecoördineerde Amerikaanse aanvallen op kerninstallaties in Natanz, Isfahan en Fordow, door president Donald Trump geprezen als een ‘spectaculair militair succes’, hebben de spanningen in het Midden-Oosten opnieuw aangewakkerd. Iran heeft tot dusver slechts beperkt militair gereageerd, maar de markten houden rekening met een mogelijk heftigere reacties uit Teheran, zeker als de invloed van conservatieve facties toeneemt.
Volgens Gregor Hirt, hoofd multi-assetbeleggingen bij Allianz Global Investors, markeren de aanvallen ‘een plotselinge intensivering van het conflict’ en creëren zij ‘geopolitieke risico’s met verstrekkende gevolgen voor de wereldwijde markten’.
Volatiliteit
Hirt waarschuwt voor oplopende volatiliteit, waarbij energieprijzen en inflatieverwachtingen bepalend worden. ‘Beleggers moeten zich voorbereiden op turbulentie op de korte termijn, maar moeten ook alert zijn op kansen. Zoals in eerdere crises kan de volatiliteit interessante instapmomenten opleveren.’
De oliemarkt anticipeert intussen op zwaardere scenario’s. De prijs van Brent crude is de afgelopen drie weken gestegen van 62 dollar per vat tot 76 dollar op maandag.
ING vreest dat een succesvolle blokkade van de Straat van Hormuz door Iran de olieprijs naar 120 dollar per vat zal duwen, en mogelijk boven de 150 dollar bij een langdurige crisis. Ongeveer 20 procent van de mondiale oliehandel en een kwart van de LNG-stromen passeren deze smalle zeestraat. ‘Een langdurige blokkade zou de markt in een diep tekort duwen’, schrijft ING.
Trump maakte maandag duidelijk dat hij graag wil dat de olieprijs laag blijft.
De stijgende olieprijzen raken ook het inflatiebeeld. Volgens ING zou het simpelweg verwerken van de huidige olieprijzen in de ramingen van de ECB al voldoende zijn om de inflatieverwachting voor 2025 met 0,6 procentpunt op te schroeven. ‘Vergeet de vrees voor een inflatie-undershoot. We staan aan de vooravond van nieuwe inflatiezorgen’, aldus het ING team. Een renteverlaging van de ECB in juli lijkt daarmee van de baan, en ook de vergadering in september wordt gevoeliger dan verwacht.
Olieprijs ‘inherent instabiel’
Mohamed El-Erian, voormalig topman van obligatiehuis Pimco en adviseur bij Allianz, laat zich op LinkedIn voorzichtig uit. ‘Een olieprijs van 77 dollar is inherent instabiel’, stelt hij. ‘Te laag als het conflict escaleert, te hoog als het niet gebeurt.’ Volgens El-Erian zijn de directe economische effecten van de Amerikaanse aanval nog onzeker, maar verspreidt de crisis zich al via omwegen, zoals uitstel van investeringsbeslissingen en hogere productiekosten.
Bij AXA Investment Managers ziet hoofdeconoom Gilles Moëc een bredere spreiding van mogelijke uitkomsten dan momenteel in de markt wordt ingeprijsd. Hij waarschuwt dat beleggers onderschatten hoe ingrijpend de strategische keuzes in Teheran kunnen zijn. Bovendien merkt Moëc op dat het traditionele ‘safe haven’-effect van Amerikaanse staatsobligaties grotendeels uitblijft. ‘De markt lijkt bezorgd over het Amerikaanse begrotingsbeleid en twijfelt aan de geloofwaardigheid van de dollar als veilige haven.’
Wachten op reactie Teheran
Noch Amerikaanse Treasuries, noch Duitse Bunds trokken na de aanvallen veel kapitaal aan. Beleggers lijken het conflict voorlopig als een gerichte actie te beschouwen, en niet direct als voorbode van een bredere oorlog. Toch kan dit beeld snel kantelen zodra Iran fel reageert of de regionale energie-infrastructuur direct wordt aangevallen.
Desondanks zien sommige partijen in de markt nog voldoende houvast. Bij Edmond de Rothschild Asset Management is het basisscenario dat de markten stabiel blijven zolang vier voorwaarden intact blijven: de escalatie blijft beperkt, olieproductie wordt niet geraakt, de Straat van Hormuz blijft open, en de VS houdt zich verder afzijdig. ‘Beleggers vertrouwen erop dat het conflict binnen de perken blijft, en dat diplomatieke gesprekken op gang komen’, aldus het huis in een marktupdate maandag.
Ook bij ABN Amro is de toon beheerst, al wijst de bank op het centrale belang van de oliemarkt in het huidige conflict. Olivier Raingeard, hoofd aandelenstrategie, stelt dat beleggers gewend zijn geraakt aan geopolitieke schokken. ‘Historisch gezien leidt een gewapend conflict slechts zelden tot langdurige correcties. Wel zien we dat olie als beleggingscategorie het meest geraakt wordt’, schrijft hij. De bank blijft neutraal op aandelen en licht overwogen in hoogwaardig schuldpapier, met een strategische rol voor goud in de portefeuille.
Iran’s regime is nu kwetsbaar
Han Dieperink, chief investment officer bij Aureus Asset Management, wijst erop dat beleggers mogelijk te veel focussen op het neerwaartse risico van escalatie, en te weinig oog hebben voor het potentieel van een fundamentele machtsverschuiving in Iran. ‘De nucleaire dreiging van Iran is volgens Trump volledig uitgeschakeld, terwijl de economie krimpt en de inflatie oploopt. Dat maakt het regime kwetsbaar voor verandering’, stelt hij.
Dieperink vergelijkt de situatie met de val van de Berlijnse Muur in 1989: een combinatie van economische crisis, militaire nederlaag en maatschappelijke onrust. Mocht het Iraanse regime daadwerkelijk vallen, dan zou een democratisch Iran volgens Aureus miljoenen extra vaten olie op de markt kunnen brengen en zelfs toegang krijgen tot internationale investeringen. Dat zou de mondiale inflatie drukken, maar ook de OPEC-verhoudingen verstoren en bestaande regionale spanningen hertekenen.
‘Tegelijkertijd moet erkend worden dat symboliek geen garantie biedt voor politieke realiteit’, voegt Dieperink toe. ‘Iran’s Revolutionaire Garde en Basij-milities hebben nog steeds aanzienlijke repressiecapaciteit, en regime change vereist meer dan culturele nostalgie. De protesten na Mahsa Amini’s dood toonden zowel de kracht van verzet als de brutaliteit van onderdrukking. Wat dat betreft is het beter om voorzichtig te zijn met het overschatten van symbolische factoren ten koste van harde geopolitieke realiteiten.’
De geschiedenis biedt intussen verschillende waarschuwingen, zoals de oliecrisis van 1973 en de Irakoorlog van 2003: geopolitieke schokken sluipen vaak pas later de reële economie binnen. Vooralsnog blijven beleggers vooral waakzaam.
‘Het tekent de tijd waarin we leven dat een Amerikaanse aanval op nucleaire installaties niet onmiddellijk heeft geleid tot paniekverkopen en chaos op de financiële markten. Blijkbaar zijn we inmiddels gewend geraakt aan hoe volatiel en onvoorspelbaar de wereld is geworden’, aldus ING.
Dit artikel is aangepast met een actuele olieprijs in de zesde paragraaf en een toevoeging met het commentaar van Trump over lage olieprijzen.
Gerelateerde artikelen op Investment Officer:
- Philippe Gijsels: ‘Volatiele tijden door verschuiving wereldorde’
- CIO Debat: proberen doorheen de turbulentie te kijken
- Ex-premier Leterme: ‘NAVO-norm van 5 procent voor defensie is irrationeel’