Het jaar 2022 gaat de boeken in als een gitzwart jaar voor beleggers. Een cocktail aan verontrustende ontwikkelingen, waaronder een piek in inflatie, verkrappend monetair beleid, de economische implicaties van de Russische invasie in Oekraïne, een energiecrisis en recessieangst, heeft geresulteerd in een historisch slecht beleggingsjaar waarin zowel aandelen- als obligatiebeleggers forse verliezen leden.
Tegen deze achtergrond onttrokken beleggers in 2022 per saldo 130 miljard euro aan vermogen uit Europese beleggingsfondsen (actief en passief gecombineerd), wat het slechtste jaar betekende voor de fondsindustrie sinds 2008. Het leeuwendeel hiervan kwam voor rekening van obligatiefondsen, waar de teller ophield bij 84 miljard euro uitstroom, wat een negatieve organische groei betekende van ruim 2 procent. De krimp als gevolg van onttrekkingen kwam voor aandelenfondsen uit op 0,44 procent, oftewel 28 miljard euro.
Pijn het grootst bij actief
De afgelopen 12 maanden bleken vooral pijnlijk te zijn voor actief beheerde beleggingsfondsen. Beleggers bleven namelijk wel hun vermogen alloceren naar indexfondsen en ETFs. Passieve fondsen verwelkomden 55 miljard aan nieuw geld voor aandelentrackers, terwijl passieve obligatiestrategieën bijna 63 miljard zagen instromen. Ter vergelijking, actief beheerde aandelenfondsen zagen een netto uitstroom van 83 miljard euro en obligatiefondsen 147 miljard. De totale uitstroom voor actief beheerde fondsen van 238 miljard euro laat alleen het crisisjaar 2008 voor zich, toen beleggers 387 miljard euro onttrokken.
De totale instroom voor passieve fondsen van 107 miljard euro was wel de laagste jaarlijkse netto instroom sinds 2016. Door de tegengestelde bewegingen komt het marktaandeel van passief in Europa uit op 23,79 procent, tegenover 22,04 procent in 2021. Op wereldwijd niveau wordt inmiddels 38 procent van het vermogen beheerd via indexvolgende producten.
De reeks renteverhogingen van centrale banken maakten een einde aan de populariteit van groeiaandelen, wat ook zichtbaar is in de fondsstromen op Morningstar categorieniveau voor de rode lantaarndrager, Aandelen Wereldwijd Large-Cap Groei.
De categorie incasseerde een uitstroom van ruim 24 miljard euro. De grootste uitstroom binnen deze categorie kwam voor rekening van NN IP, dat 3,6 miljard euro zag wegstromen. Het merendeel van deze uitstroom kwam echter van het NN Duurzaam Aandelenfonds, waar een switch plaatsvond van het fonds naar een mandaatoplossing. Onder de verliezers binnen deze categorie vinden we enkele bekende groeibeleggers, waaronder Fundsmith, Morgan Stanley en Baillie Gifford, maar ook Robeco dat ruim twee miljard uitstroom moest noteren voor Robeco Global Consumer Trends.
Ook obligatiefondsen hard geraakt
Aan de obligatiekant zagen we veel uitstroom voor strategieën die beleggen in kortlopende obligaties. Eurizon Bond Short Term EUR T1 noteerde een uitstroom van 62 procent, wat neerkomt op bijna 5,5 miljard euro. Ook Amerikaanse high yield strategieën waren impopulair en zagen in 2022 12 miljard euro uitstroom, ongeveer een vijfde van het beheerd vermogen. Onder andere strategieën van JPMorgan, Pimco en AXA behoorden tot de hardst geraakte fondsen in deze categorie.
Als we de balans opmaken over 2022 dan is op fondshuisniveau de meeste uitstroom voor rekening van Pimco gekomen. De obligatiespecialist zag over de afgelopen 12 maanden 21,7 miljard euro aan beleggersgeld wegstromen. Het betekende voor het fondshuis de grootste uitstroom in 15 jaar. Vooral de flexibele obligatiefondsen werden geconfronteerd met uitstroom. Op fondsniveau viel de grootste uitstroom te noteren voor Pimco GIS Income Fund, Pimco GIS Diversified Income Fund en Pimco GIS Global Investment Grade Credit Fund, die tussen de 2,6 en 4,7 miljard euro aan uitstroom zagen.
Bij Insight Investment Management, onderdeel van BNY Mellon, vloeide 17 miljard euro aan belegd vermogen weg in 2022. Forse uitstroom viel onder andere te noteren voor de liquiditeitenfondsen van het fondshuis, alsmede asset backed security strategieën.
BlackRock noteerde een totale uitstroom van 16,2 miljard euro over alle asset classes, waarbij de aandelenfondsen meer geld zagen wegstromen (10,7 miljard euro) dan obligatiefondsen (8 miljard euro). Het betekende de eerste jaarlijkse uitstroom voor het fondshuis in 15 jaar. Het valt op dat de uitstroom vooral op het conto van de indexfondsen van het fondshuis komt, terwijl de ETF-tak onder het iShares label ruim 43 miljard euro aan instroom zag. Onder de indexfondsen verkochten beleggers voornamelijk hun belangen in trackers gericht op Japanse aandelen, aandelen in het Verenigd Koninkrijk en emerging markets.
Jeffrey Schumacher is director manager research bij Morningstar. Morningstar analyseert en beoordeelt beleggingsfondsen op basis van kwantitatief en kwalitatief onderzoek. Morningstar is één van de kennispartners van Investment Officer en rangschikt wekelijks vijf beleggingsfondsen of aanbieders.