Het gebruik van eigen fondsen door banken en vermogensbeheerders ligt gevoelig. Voor huisfondsen binnen beleggingsverzekeringen is gek genoeg weinig aandacht.
Vroeger belegden banken voor klanten alleen in hun eigen beleggingsfondsen. Vanaf 2002 veranderde dit. Inmiddels is de zogenoemde ‘open architectuur’ bij banken en vermogensbeheerders een groot goed. De heersende gedachte is dat het beter is voor de klant als die een breder aanbod krijgt dan huisfondsen alleen.
Toen er vorig jaar in navolging van een provisieverbod voor hypotheek- en pensioenadviseurs ook een verbod voor beleggingsadviseurs en vermogensbeheerders kwam, werd de vrees uitgesproken dat dit zou kunnen leiden tot de terugkeer van huisfondsen. Waarom zouden zij immers nog fondsen van derden aanbieden als ze daar geen provisie meer voor krijgen?
De praktijk bleek anders. Volgens consultancybureau AF Advisors nam het gebruik van huisfondsen door banken af van 34 procent in 2011 tot 27 procent in 2014. Dit was vooral het gevolg van het feit dat Rabobank, ING Bank en inmiddels ook SNS Bank geen assetmanagementtak meer hebben en dus ook geen huisfondsen.
ABN Amro-fondsen
Wel heeft ABN Amro een hele range met eigen fondsen opgetuigd. ABN Amro belegt het geld in deze fondsen niet zelf, maar vult ze met strategieën van anderen. Deze fondsen zijn pas onlangs op grote schaal door de bank in gebruik genomen, wat overigens tot ophef leidde vanwege onduidelijkheid over wat de bank precies aan deze fondsen verdient.
Binnen pensioenverzekeringen, levensverzekeringen, beleggingshypotheken en premiepensioeninstellingen (PPI’s) worden ook beleggingsfondsen gebruikt. Eind maart publiceerde minister Dijsselbloem van Financiën een voorstel voor een verbod op het betalen van provisies voor het opnemen van fondsen in dergelijke verzekeringen.
Dit verbod kent echter nogal wat uitzonderingen. In veel gevallen gelden de nieuwe regels alleen voor nieuw afgesloten verzekeringen. Ook geldt het provisieverbod niet voor huisfondsen. Dit terwijl het gebruik van eigen fondsen binnen deze beleggingsverzekeringen volgens AF Advisors toenam van 75 procent in 2011 tot 89 procent in 2014.
Wel moet worden opgemerkt dat AF Advisors hier alleen naar het bovenste niveau kijkt. Er zijn verzekeraars die net als ABN Amro in het bancaire kanaal doet met fund of mandates of fund of funds, werken gevuld met mandaten of fondsen van anderen.
Op een dieper niveau wordt volgens AF Advisors naar schatting 45 procent zelf belegd en 55 procent uitbesteed aan een beperkt aantal andere aanbieders. Aegon gebruikt bijvoorbeeld mandaten van BlackRock. Ook bij deze door verzekeraars gebruikte fund of funds en fund of mandates is volgens Haak niet duidelijk welk deel van de fee naar wie gaat.
Non-issue
Volgens de vereniging van assetmanagers Dufas is het gebruik van huisfondsen binnen verzekeringsconstructies een ‘non-issue’, omdat er als gevolg van de woekerpolisaffaire, de financiële crisis en wijzigende wet- en regelgeving nauwelijks nog nieuwe beleggingsverzekeringen worden aangeboden. ‘Deze markt is dood’, stelt beleidsadviseur Ron Batten.
Niet iedereen is het met deze conclusie eens. De markt krimpt weliswaar, maar veel van de oude producten hebben lange looptijden en er zit nog veel geld in. ‘Nederlandse particuliere beleggers hebben per ultimo 2014 in totaal 143 miljard euro belegd in beleggingsfondsen, waarvan 54 miljard euro binnen beleggingsverzekeringen’, zegt Haak. Dat is ruim een derde van de markt. Bovendien worden pensioenverzekeringen nog wel aangeboden, net als PPI’s. Die laatste zijn er zelfs nog maar net.
Argumenten voor verzekeraars om het met eigen fondsen te doen, zijn dat het vaak goedkoper is en er meer maatwerk mogelijk is. Voor huisfondsen bij verzekeraars geldt echter dat ze vaak niet onder toezicht staan en dat niet transparant is hoeveel procent van de inleg naar een eventuele onderliggende externe beheerder gaat en hoeveel naar de verzekeraar.
Belangenverstrengeling
Bovendien kan er belangenverstrengeling optreden. Een verzekeraar kan in de verleiding komen toch het huisfonds te verkiezen, ook als dit fonds niet goed presteert of duurder is dan alternatieven. De AFM laat in een reactie weten niet in alle gevallen tegen het gebruik van huisfondsen te zijn.
‘Als ze op basis van kosten, risico en rendement beter presteren dan derdenfondsen, dan kunnen verzekeraars goed uitleggen waarom ze huisfondsen gebruiken. Ook kunnen technische factoren zoals renteafdekking of garantieregelingen een rol spelen bij de keuzevoor eigen of gelieerde fondsen.’
Wat betreft het toezicht zegt de AFM: ‘Verzekeringsfondsen vallen niet onder de Wft. Maar de AFM kan, mocht daar aanleiding toe zijn, het producttoezicht inzetten.’
Meer vragen
In de industrie zijn echter geluiden te horen dat de AFM wel meer vragen is gaan stellen over de fondsselectie door verzekeraars. En er is enige beweging. NN deed traditioneel alles zelf, maar binnen de NN-pensioenverzekeringen nieuwe stijl is beleggen in NN-fondsen weliswaar nog altijd de default-optie, maar kan ook gekozen worden uit een aantal fondsen van andere aanbieders. Hoeveel mensen dit doen, zegt NN niet.
Aegon zegt de trend naar meer open architectuur wel duidelijk te zien in het Verenigd Koninkrijk en verwacht dat het hier op termijn ook gaat komen.
Mogelijk helpt het besluit van de minister om verzekeraars te verplichten alle houders van woekerpolissen te benaderen en te laten kiezen of ze het huidige product willen houden, beëindigen of aanpassen. Sommige assetmanagers hopen dat dit ook inhoudt dat klanten moeten kunnen kiezen voor andere beleggingsfondsen dan de huidige.
IJdele hoop? Volgens Haak zou het goed zijn als er meer transparantie kwam en als een klant meer zelf zou kunnen kiezen, maar is de cynische conclusie dat er als gevolg van de woekerpolisaffaire zo’n druk op de kosten van beleggingsverzekeringen is komen te liggen, dat er waarschijnlijk simpelweg geen geld is voor echte open architectuur.
Dit artikel is gepubliceerd in het Fondsnieuws-magazine van 17 juni.