De Europese Unie wil toezicht op financiële markten eenvoudiger maken, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Tijdens de eerste Data Day van toezichthouder ESMA, vorige week in Parijs, waarschuwden marktpartijen dat vereenvoudiging op korte termijn juist tot hogere kosten kan leiden, voordat de beloofde verlichting voelbaar wordt.
ESMA erkende dat het huidige stelsel van toezichtrapportages te complex, versnipperd en deels overlappend is geworden. Voorzitter Verena Ross benadrukte dat eenvoud niet gelijkstaat aan deregulering. ‘Het betekent duidelijkere regels, minder onnodige datavelden en rapportagestromen, het wegnemen van doublures en ervoor zorgen dat rapportages hun doel dienen zonder onnodige kosten op te leggen’, aldus Ross.
Toch verwacht de sector een lastige overgang. ‘Simplificatie betekent niet onmiddellijk lastenverlichting’, aldus Lucas Schmeddes, president en COO van ICE Endex, de Europese energiebeurs. ‘Door de investeringen die nodig zijn om de veranderingen door te voeren, zal de last voor de sector waarschijnlijk eerst toenemen.’
Lagen van rapportage
Het huidige Europese rapportagestelsel is het resultaat van meer dan tien jaar aan post-crisisregelgeving. EMIR bestrijkt derivaten, MIFID de transactierapportage, SFTR de securities financing-stromen en REMIT de energiemarkten. Elk regime werkt met een eigen datamodel en eigen rapportagekanaal.
Dat resulteert in parallelle datastromen en dubbele rapportages. Een exchange-traded derivative wordt bijvoorbeeld zowel aan een EMIR-repository als aan een nationale toezichthouder onder MIFID gerapporteerd, vaak met kleine maar relevante verschillen in vereiste velden. De operationele impact is aanzienlijk: Euronext meldde aan ESMA dat het dagelijks meer dan honderd bestanden naar verschillende autoriteiten moet versturen, omdat nationale en Europese systemen nog steeds uiteenlopen.
Centraal platform in 2027
Fabrizio Planta, hoofd data-intelligence en technologie bij ESMA, zei dat marktpartijen al jarenlang wijzen op de overlap tussen regimes, vooral bij beursverhandelde derivaten die tegelijk onder EMIR en MIFID vallen. De call for evidence van 2025 bevestigde die zorgen. ESMA heeft daarom enkele MIFID-wijzigingen on hold gezet om verdere duplicatie te voorkomen.
Planta koppelde de bredere hervorming nadrukkelijk aan ESAP, het European Single Access Point, dat in 2027 moet worden gelanceerd. Dit nieuwe EU-platform bundelt toezichtgerelateerde data op één plek. Door informatie via één interface te ontsluiten, in plaats van via uiteenlopende nationale of sectorspecifieke kanalen, moet ESAP de toegankelijkheid voor marktpartijen vergroten én efficiëntere data-uitwisseling tussen toezichthouders mogelijk maken. Dat kan volgens ESMA op termijn de noodzaak van herhaalde rapportages verminderen.
Voor volgend jaar werkt ESMA met een tweestappenplan. In het eerste kwartaal van 2026 publiceert de toezichthouder een tussenrapport met de belangrijkste bevindingen uit de consultatie. Voor de zomer moet een eindrapport met wetgevende en technische aanbevelingen verschijnen.
Hardnekkige versnippering
Sommige uitdagingen zitten dieper dan datavelden, zo bleek in Parijs. Joachim Kuhnen, juridisch adviseur bij DZ Bank, wees op de onzekerheid die ontstaat nu Europa zich voorbereidt op T+1, de overgang naar afwikkeling binnen één werkdag van beurstransacties. ‘Wat is een werkdag? Is dat een Duitse werkdag? Een werkdag in één van de zestien Bundesländer?’ vroeg hij.
De discussie over vereenvoudiging bracht ook het bredere debat over het Europese toezichtmodel opnieuw naar voren. Nicolas Véron, senior fellow bij de Brussels denktank Bruegel, herhaalde zijn pleidooi om ESMA tot directe toezichthouder voor de Europese kapitaalmarkten te maken. Volgens hem is de huidige verdeling tussen nationale toezichthouders en ESMA een ‘halfslachtige tussenoplossing’ die versnippering juist in stand houdt.
Nationale autoriteiten toonden zich terughoudender. Christophe Bonnet van de Franse AMF sprak van ‘vermoeidheid’ na vijftien jaar onafgebroken implementatiewerk. Hij verwelkomde de herbezinning op de effectiviteit van rapportageregimes, maar steunde geen volledige overdracht van bevoegdheden aan ESMA.
Voorzichtigheid geboden
Een slanker stelsel vergt wetswijzigingen, geharmoniseerde datastandaarden en aanzienlijke investeringen door marktpartijen. Rosa Armesto, directeur-generaal van de Federation of European Securities Exchanges, waarschuwde dat versnelling zonder volledige afstemming nieuwe inefficiënties kan creëren.
‘Datakwaliteit blijft cruciaal en zeer belangrijk’, zei zij. ‘Als marktbeheerders staan wij sterk voor hoge kwaliteit én betrouwbaarheid van de data. Een zekere voorzichtigheid is dus zeer gewenst.’