Voor een plan dat volgens het Witte Huis de Amerikaanse economie moet beschermen, is de steun opvallend dun binnen de eigen gelederen. Sinds dit weekend is het hommeles.
Elon Musk liet op zaterdag van zich horen. Op X haalde de Tesla-topman uit naar Peter Navarro, de architect van Trumps handelsbeleid. Gevraagd naar zijn visie op de onrust die heerst, verdedigde Navarro de nieuwe heffingen in een interview bij CNN. Hij stelde dat de economische voordelen zich uiteindelijk vanzelf zullen aandienen. Dat is onzin, zegt Musk, die de Tesla-koers 15 procent heeft zien dalen sinds Liberation Day.
Navarro’s Harvard-doctoraat is volgens hem ‘iets slechts, niet iets goeds’, en zijn praktische ervaring werd met één zin van tafel geveegd: ‘He ain’t built shit.’ Later in de middag, op een bijeenkomst van de Italiaanse Lega-partij in een theater in Firenze, brak Musk een lans voor het volledig afschaffen van invoerheffingen tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie.
‘Soms is de beste onderhandelingstactiek om de ander te laten denken dat je gek bent.’
Bill Ackman, Pershing Square Capital
Ook Bill Ackman die zich de afgelopen jaren geregeld positief uitsprak over Trumps economische koers, liet zich voorzichtig kritisch uit. In een bericht op X zegt hij: ‘Soms is de beste onderhandelingstactiek om de ander te laten denken dat je gek bent.’
Volgens de oprichter en CEO van Pershing Square Capital Management was het marktsentiment in eerste instantie positief. Beleggers waardeerden Trumps suggestie van ‘wederkerige heffingen’ als onderhandelingstechniek, stelt hij. Dat veranderde echter op slag toen Trump de inmiddels fameuze grafiek toonde waarin de concrete heffingen stonden uitgetekend. ‘Die klopte niet’, aldus Ackman.
De lijst met heffingen bevat inderdaad ongewone elementen. Een heffing van 50 procent werd bijvoorbeeld opgelegd aan Saint Pierre et Miquelon, een Frans eiland voor de kust van Newfoundland, ter grootte van Terschelling. Zelfs de Heard- en McDonaldeilanden, een onbewoonde eilandengroep in de Zuidelijke Oceaan, kwamen op de lijst terecht. Daar werd een heffing van 10 procent aan toegevoegd.
Te vroeg voor conclusies, zegt Ackman
Invoerheffingen hoeven geen ramp te zijn, als ze maar op tijd teruggedraaid worden, stelt Ackman, wiens fonds 12,6 miljard dollar beheert. ‘Een groot leider moet bereid zijn van koers te veranderen wanneer de feiten veranderen, of als de oorspronkelijke strategie niet blijkt te werken’, zegt hij. Hij herinnerde eraan dat Trump dat in het verleden heeft gedaan. Toch waarschuwde hij voor overhaaste conclusies. ‘Na twee dagen is het te vroeg om al iets definitiefs te zeggen over deze strategie.’
De financiële markten zien dat anders. De S&P 500 daalde met ruim 10 procent in de twee dagen na Trumps toespraak. De zogenoemde Fear & Greed Index van CNN zakte naar een stand van 4, lager dan het dieptepunt van de kredietcrisis in 2008. De Europese Stoxx 600 heeft inmiddels alle winst van dit jaar alweer ingeleverd.
Kunstmest in water
Ook vanuit ideologische hoek klinkt kritiek. Curtis Yarvin, een controversieel denker uit Californië wiens ideeën de afgelopen jaren invloedrijk zijn gebleken binnen de MAGA-beweging, uitte zich gereserveerd. In zijn essay The Problem with Trumpian Mercantilism schreef hij: ‘Trump heeft altijd de juiste reflexen, maar een reflex is nog geen strategie.’
Yarvin, zelf een voorstander van een door een CEO geleide monarchie, begrijpt de aantrekkingskracht van een terugkeer naar industriële productie op Amerikaanse bodem. Maar hij waarschuwt voor simplisme. ‘Je kunt geen boom laten groeien door kunstmest in water te gooien’, schreef hij.
‘Trump heeft altijd de juiste reflexen, maar een reflex is nog geen strategie.’
Curtis Yarvin, invloedrijk denker in het Trump kamp.
Volgens Yarvin ligt het probleem niet in de intentie om Amerikaanse industrie te beschermen, maar in het idee dat heffingen op zichzelf voldoende zijn om een industriële keten te herstellen die al decennia geleden is uitgehold. Herstel vraagt om een bredere visie, schrijft hij, iets waar het beleid tot nu toe aan ontbreekt.
Trump zelf houdt vast aan zijn koers. In een bericht op TruthSocial schreef hij vrijdag: ‘Grote bedrijven maken zich geen zorgen over de heffingen, want ze weten dat ze blijven… EEN GROOT, PRACHTIG AKKOORD.’ Een dag later voegde hij eraan toe: ‘Het wordt niet makkelijk, maar het eindresultaat zal historisch zijn.’ Vooralsnog zijn het vooral de financiële markten die geschiedenis schrijven.
Heffingen ‘extreem ontwrichtend’
Toch zijn er ook economen die de frustratie begrijpen die aan Trumps beleid ten grondslag ligt. Arthur Wheaton, arbeidseconoom aan Cornell University in Ithaca, spreekt van een begrijpelijke reactie op decennia van industriële achteruitgang. Heffingen zijn wat hem betreft ‘niet compleet gestoord,’ maar wel ‘extreem ontwrichtend’.
Amerikaanse invoerheffingen terug op niveaus van 1908
Achterhaald idee
Het idee dat de handelsheffingen Amerikaanse banen zouden beschermen, is volgens de meeste specialisten echter achterhaald. Econoom Steven Durlauf, hoogleraar aan de University of Chicago, wijst in een notitie op de universiteitswebsite op de effecten van eerdere staalheffingen onder Trump. ‘Die zorgden voor een kleine toename in het aantal banen bij staalbedrijven. Maar leidden tot een veel grotere daling van de werkgelegenheid in de bredere maakindustrie.’
Meer dan twee miljoen banen in de VS zijn afhankelijk van staal als grondstof, terwijl minder dan 150.000 mensen daadwerkelijk in de staalproductie werken. Hogere staalprijzen raken dus vooral de bedrijven die staal inkopen, niet zozeer de fabrieken die het produceren. ‘De rekensom is eenvoudig’, aldus Durlauf.
Wheaton benadrukte tegenover de New York Times dat hij op zich geen bezwaar heeft tegen gerichte inzet van heffingen, mits ze onderdeel zijn van een consistente strategie. Wat hem stoort aan het huidige beleid is de willekeur.
Trump ‘speelt een gevaarlijk spelletje chicken met de rest van de geïndustrialiseerde wereld.’
Charles Gasparino
Charles Gasparino, auteur van de conservatieve bestseller Go Woke, Go Broke, meldde in de New York Post dat topbankiers in besloten gesprekken met het Witte Huis hebben gewaarschuwd voor het risico op stagflatie, het gelijktijdig optreden van inflatie en economische stagnatie.
Volgens Gasparino zijn de zorgen reëel. Trumps beleid zou niet alleen tot marktonrust kunnen leiden, maar ook tot een langdurige verstoring van de wereldhandel. ‘Hij speelt een gevaarlijk spelletje chicken met de rest van de geïndustrialiseerde wereld’, zo schreef hij.
Populariteit onder kiezers
Ondanks de felle reacties blijft Trumps politieke positie opvallend stabiel. Uit een peiling van The Wall Street Journal, gehouden in dagen vóór de bekendmaking van het nieuwe tariefplan, blijkt dat 93 procent van zijn 2024-kiezers nog altijd achter hem staat.
Volgens dezelfde peiling is 54 procent van alle ondervraagde kiezers echter tegen de heffingen. Driekwart verwacht dat ze zullen leiden tot hogere prijzen. Invoerheffingen vormden jarenlang een effectief campagnemiddel, zeker in staten als Ohio en Michigan. Maar hun praktische uitwerking stelt het vertrouwen in Trumps economische koers nu danig op de proef.