Nederlandse investment offices beleggen weliswaar graag in kunstmatige intelligentie, maar zetten de zelflerende en -creërende technologie slechts mondjesmaat in.
Het gebruik van kunstmatige intelligentie lijkt een abc’tje in de complexe wereld van het beleggen. De hoeveelheid gegevens, die een mens kan behapstukken voor beleggingsanalyse is immers eindig. Artificiële intelligentie kan, bijvoorbeeld door onvermoeibaar Excel-sheets te crunchen, de informatievoorsprong uitbouwen.
De toepassingen zijn bovendien legio: van complexe handelsalgoritmen die realtime financiële gegevens analyseren en transacties uitvoeren, sentimentanalyse, portefeuille-optimalisatie tot en met analyse van foto’s van parkeerplaatsen van Walmart om op basis van het aantal geparkeerde auto’s de omzet van de supermarktketen in te schatten voordat de kwartaalcijfers bekend worden gemaakt.
APG besloot een paar jaar geleden de portefeuillebeheerder van vlees en bloed deels in te wisselen voor een machine, zodat zij hun tijd weer konden steken in de beleggingen zelf en het stellen van de juiste vragen. ‘Niet waar en hoe kan ik goede data vinden, maar wat is de ultieme vraag en databron?’, zei Gerben de Zwart, managing director quantitative strategies van APG daarover tijdens het Fondsevent in september dit jaar.
Geen quantbeleggers
De Zwart stelde dat Nederlandse banken en vermogensbeheerders kunstmatige intelligence moeten omarmen om onderscheidend te blijven. Wordt die boodschap ter harte genomen door de Nederlandse investment offices? Niet bij Providence Capital. ‘Wij doen niet veel met kunstmatige intelligentie, wij zijn geen quantbeleggers.’ Dat zegt chief investment strategist Wouter Weijand van het multi-family office uit Bussum.
Volgens Weijand is bepaald economisch gedrag te voorspellen, maar bij het beleggen draait het daarnaast om “moeilijk voorspelbare mensen en heel veel onvoorziene omstandigheden.” ‘Geen computermodel kan je als belegger helpen bij de vraag hoe om te gaan met een pandemie-scenario, waarbij markten en economieën eerst kortstondig instorten, maar daarna weer snel opveren? Waarna de inflatie en de rente scherp stijgen, terwijl centrale banken dat totaal niet zien aankomen, ondanks enorme fiscale en monetaire stimulus? Voor dat scenario zijn geen historische data voorhanden, hier had AI niets kunnen uitrichten. Hiermee pragmatisch omgaan, dat is je toegevoegde waarde als mens ten opzichte van ChatGPT.’
‘Of wij bij Aureus kunstmatige intelligentie gebruiken? Dat hangt van de definitie af, zegt Han Dieperink, die zojuist is benoemd tot chief investment officer (was chief investment strategist) van de vermogensbeheerder uit Tiel. ‘Als de definitie is dat je de mens uitschakelt en de machine inschakelt dan kun je zeggen dat indexbeleggen en factorbeleggen ook vormen van kunstmatige intelligentie zijn. Als je alle knappe koppen in de wereld bij elkaar zet dan moet je toch makkelijk zijn om de markt te verslaan. Maar dan blijkt dat een eenvoudig kunstmatig intelligent algoritme zoals de index kopen lastig te verslaan is.’
Bij complexe beroepen die met veel data en machines werken, zoals beleggers, ziet Dieperink een belangrijke rol weggelegd voor kunstmatige intelligentie. ‘Beleggers zijn gewend dat de machine voor hun beslissingen neemt. Hoe de machine dat doet is op gegeven moment niet meer te achterhalen, maar de mens is toch alleen geïnteresseerd in rendement en niet in de manier hoe het tot stand komt.’
Machine learning
Achmea IM maakt gebruik van machine learning om inzichtelijk te krijgen in hoe ESG-keuzes zoals uitsluitingen, best-in-class of het CO2-reductieplafond van invloed zijn op het rendement van aandelenportefeuilles. De methode maakt zo ook non-financiële criteria identificeerbaar en kwantificeerbaar. Chief strategist Wim Barentsen is daar erg enthousiast over: ‘Op die manier krijg je beter inzicht in welk duurzaamheidsbesluit op welk moment tot welk financieel effect heeft geleid.’
Rabobank heeft het gebruik van generatieve AI zoals Google Bard en ChatGPT verboden, uit oogpunt van dataveiligheid. De bank wil niet dat er code wordt gedeeld of dat data van klanten op platformen van Amerikaanse techbedrijven terechtkomen. Mary Pieterse-Bloem, hoofd van het investment office van de bank, zegt dat kunstmatige intelligentie mondjesmaat wordt toegepast. Zo wordt het internet gescand door de computer om vroegtijdig risico’s of trends op de financiële markten te ontdekken, zogeheten sentimentanalyse.
Effecten voor de individuele aandelenportefeuille van Rabobank worden geselecteerd op basis van een algoritme, zegt Pieterse-Bloem. De mens heeft uiteindelijk het laatste woord of een aandeel onderdeel wordt van de beleggingsportefeuille. ‘De factoren die aan de basis liggen van de selectie zijn door ons bedacht, maar het algoritme heeft zelflerend vermogen. Bij het factorbeleggen experimenteren we met AI-technieken om te kijken of we factoren ook kunnen timen. We willen een extra factor creëren op basis van ESG-controverses.’
Kunstmatige intelligentie als beleggingsthema
Kunstmatige intelligentie heeft van 7 megatechaandelen de beurssterren van dit jaar gemaakt. De Magnificent Seven zijn inmiddels zo duur geworden, dat beleggers naar andere manieren zoeken om op de trend in te spelen. Maar hoe? Dieperink richt de vinger naar Veldhoven, waar ASML met zijn geavanceerde chipmachines op eenzame hoogten staat.
De wereldeconomie drijft wat de chief investment officer van Aureus betreft op olie, geld en chips. Hij vindt de halfgeleidersupercyclus interessant, die onder andere het internet of things, de cloud en kunstmatige intelligentie aandrijven. ‘De chipsmarkt werd lange tijd als cyclisch gezien, maar nu bijna alles een chip bevat is het cyclische karakter ervan verdwenen. Iedereen wil chips produceren. China geeft meer geld uit aan de import van chips dan olie.’
Barentsen haalt in die context de picks & shovels-theorie aan. De gold rush in de Verenigde Staten ruim anderhalve eeuw geleden maakte met name de producenten van pikhouwelen en scheppen rijk en niet zozeer mensen die het goud dolven. ‘Ook bij kunstmatige intelligentie, kan het gebeuren dat hoofdzakelijk de chipproducten profiteren.’
Winner takes all
Rabobank belegt al vijf jaar in het thema robotisering/kunstmatiger intelligentie, dat goede rendementen heeft laten zien, zegt Pieterse-Bloem. Zij denkt dat kunstmatige intelligentie op velerlei terreinen voor een gebruikersexplosie zal zorgen. Hoe zich dat naar de bedrijfswinsten vertaalt is het vraagteken, dat nu boven de markt hangt, zegt zij. ‘Beleggers denken dat winner takes all zal gelden voor AI: nVidia, ARM en enkele andere aandelen worden als de winnaars gezien. Ik ben daar minder zeker van. In iedere sector zullen bedrijven AI vroegtijdig omarmen en wegsprinten van de rest. Dat maakt het ook zo lastig om de tweede golf AI-kanshebbers te identificeren.’
Providence Capital - dat in tegenstelling tot Aureus niet in individuele aandelen belegt - maakt gebruik van thematische beleggingsfondsen om in kunstmatige intelligentie te beleggen en zo - zegt Wouter Weijand – ‘sectorale accenten te leggen in de wereldwijde aandelenportefeuille.’ Het multi-family office selecteert net als voor de andere thema’s waarin het belegt zoals de energietransitie zelf de beleggingsfondsen. ‘Dat is een behoorlijk tijdrovend proces, want er zijn heel veel aanbieders van thematische beleggingsfondsen en het is veelal appels met peren vergelijken,’ zegt Weijand.