Pensioenfondsen breken hun hoofd over de vraag of ze de beleggingen in Nederlandse hypotheken moeten plaatsen in de beschermingsportefeuille of in de rendementsportefeuille. De illiquiditeit van de beleggingscategorie blijft in beide gevallen een uitdaging.
Pensioenfondsen krijgen in het nieuwe pensioenstelsel meer vrijheid om te beleggen. Maar met illiquide beleggingscategorieën is het lastig sturen en schakelen. Het dilemma treft met name de soms forse allocaties naar Nederlandse hypotheken. In tien jaar tijd veroverden pensioenfondsen een marktaandeel van ruim 9 procent op de Nederlandse hypotheekmarkt, volgens cijfers van DNB. Er staat nu 81,5 miljard euro uit aan door pensioenfondsen gefinancierde hypotheken, op een totale hypotheekschuld van ongeveer 850 miljard euro. De afgelopen twee jaar steeg de gemiddelde allocatie van pensioenfondsen naar hypotheken naar bijna 5 procent van het totale belegde vermogen.
Percentage hypotheken in beleggingsportefeuille Nederlandse pensioenfondsen
Zal dat de top blijken te zijn voor deze beleggingscategorie, nu pensioenfondsen meer mogelijkheden krijgen in beter renderende assets te beleggen? Investment Officer legde de vraag voor aan twee hypotheekbedrijven, Aegon Asset Management en DFMCO, de onderneming achter het label Munt Hypotheken. Het zijn de twee grootste hypotheekpartijen in de pensioensector, met respectievelijk 45 miljard euro en 33 miljard euro aan uitstaande woningleningen. Daarvan kan ongeveer 80 procent aan pensioenfondsen worden toegeschreven.
Rutger Brascamp, hoofd hypotheken van Aegon Asset Management, gaat niet uit van een daling, zo geeft hij aan. ‘We weten dat pensioenfondsen nu volop bezig zijn met wat de plaats van hypotheken in de portefeuille moet worden. Voor ons is het ook een kwestie van afwachten.’ Maar hij ziet wel iets gebeuren: ‘De allocaties bewegen wat naar elkaar toe. Er zijn fondsen die 20 tot 25 procent in hypotheken hadden belegd en die schalen nu wat af. Maar anderzijds zie je aan de onderkant - fondsen die maar een paar procent hadden - dat er wordt bijgekocht.’
Portefeuilletransacties
‘Netto verwachten we dat de allocatie niet heel sterk zal wijzigen´, zegt Rogier van der Hijden, CEO van DFMCO (foto). 
‘Op hoofdlijnen denken we dat hypotheken in het nieuwe stelsel ongeveer dezelfde rol zullen spelen, maar misschien worden de allocaties gemiddeld genomen nog iets hoger.’ Van der Hijden leidt dat af uit een inventarisatie onder zijn pensioenfondsklanten. Die geven in sommige gevallen ook aan hun allocatie naar hypotheken te wijzigen als gevolg van de Wtp. Deze verschuivingen leiden vervolgens tot concrete gesprekken over portefeuilletransacties. DMFCO biedt haar klanten - 33 pensioenfondsen, 6 verzekeraars en 2 banken - een platform om intern (delen van) portfolio’s te kunnen kopen of verkopen.
Liquiditeit wordt dan ook steeds relevanter voor hypotheekbeleggingen. Pensioenfondsen die de grotere vrijheid om te beleggen willen benutten, moeten kunnen schuiven met allocaties. Daarom krijgen hypotheken nu meer concurrentie van liquidere categorieën. Als ze een plaats krijgt in de beschermingsportefeuille, zal het veelal gaan om staatsobligaties als concurrent. Brascamp maakt zich daar echter niet veel zorgen over: ‘Het rendement op hypotheken is vaak zo’n 150 basispunten hoger, terwijl het kredietrisico nauwelijks afwijkt. Defaults op Nederlandse hypotheken zijn immers praktisch non-existent. Wij zien de allocatie voor hypotheken in beschermingsportefeuilles van onze klanten dan ook stijgen.’
Dagelijks waarderen
In de rendementsportefeuille kan het een ander verhaal zijn. ‘Kijk bijvoorbeeld naar zesmaands high-yieldleningen die worden gebruikt om private equity voor te financieren’, zegt Brascamp. ‘Die hebben wel een hoger kredietrisico, maar kennen rendementen van 6 tot 10 procent. Terwijl hypotheken 3,5 tot 4 procent opbrengen.’
Van der Hijden wijst erop dat een goed ontwikkeld transactieplatform zeker zal bijdragen aan een oplossing voor ‘het illiquiditeitsprobleem’. DMFCO introduceerde bovendien een andere innovatie, met dezelfde bedoeling: het dagelijks waarderen van hypotheekportefeuilles. ‘We waardeerden nog op maandbasis, maar op verzoek van pensioenfondsen bieden we nu ook dagelijkse waarderingen. Dat heeft ook het voordeel dat fondsen sneller hun herbalancering kunnen uitvoeren.’
Ook Brascamp herkent de vraag van pensioenfondsen naar liquiditeit in de secundaire markt en is actief betrokken bij portefeuilletransacties. Verschillen in portefeuillesamenstelling en een relatief grote bied-laat beperken echter vooralsnog grote transactievolumes. Verder biedt de ervaring met retained securitisaties in de praktijk extra mogelijkheden om liquiditeit te creëren voor klanten, zodat hun liquiditeitspositie ook zonder een actieve transactiemarkt gewaarborgd blijft.
Comeback
Aanbieders zien de rol van pensioenfondsen op de hypotheekmarkt dus eerder groter worden dan kleiner. Waarbij wel de kanttekening moet worden gemaakt dat banken aan een soort comeback werken. Van der Hijden: ‘Hun marktaandeel neemt iets toe. Consumenten hebben de afgelopen tijd een voorkeur voor 10 jaar als rentevaste periode en die periode past beter bij banken dan bij pensioenfondsen. De lage rentes van voor 2022 waren meer in het voordeel van pensioenfondsen, want consumenten legden die lage niveaus toen graag vast voor 20 of 30 jaar.’
Ten opzichte van verzekeraars hebben banken bovendien het voordeel dat ze iets verder kunnen gaan met betrekking tot de loan to value. Brascamp: ´De spaarrentes zijn bovendien wèl laag zijn gebleven. De marges op hypotheken zijn voor banken nu dus zeer interessant.’